Ireneusz Krzysztof Szmidt

Ireneusz Krzysztof Szmidt
poeta, recenzent, krytyk literacki
Data urodzenia	16 września 1935
Miejsce urodzenia	Zgierz

Ireneusz Krzysztof Szmidt (ur. 1935) – poeta, animator ruchu studenckiego Szczecina, aktor, reżyser, autor tekstów, recenzent, krytyk literacki i teatralny

Życiorys

Ireneusz Krzysztof Szmidt urodził się 16 września 1935 roku w Zgierzu. W 1953 roku ukończył tamtejsze Gimnazjum i Liceum im. St. Staszica

W 1954 roku przyjechał do Szczecina. Studiował inżynierię lądową na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Szczecińskiej, a później polonistykę na UAM w Poznaniu. Podczas studiów na Politechnice założył pismo studentów i pracowników naukowych „Razem”, w którym opublikował swoje pierwsze wiersze. Był jednym z czołowych animatorów ruchu studenckiego Szczecina, współtwórcą teatrzyków (Akademicki Teatrzyk Satyryczny „Skrzat”) i kabaretów, aktorem, reżyserem, autorem tekstów przedstawień. Współredagował „Biuletyn” wydawany przez RO ZSP. Był sekretarzem rady programowej przy Klubie Środowisk Twórczych „13 Muz” w Szczecinie. Od 1961 roku nauczał w Liceum Ekonomicznym nr 1 i w Liceum Medycznym.

Od 1991 roku mieszka i tworzy w Gorzowie. Oprócz działalności literackiej wspólnie z żoną prowadzi Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne „Arsenał”, w którym promuje młodych poetów. Ponadto prowadzi warsztaty literackie, słynne „Literackie wtorki”. Pełni funkcję sekretarza polsko-niemieckiego Stowarzyszenia Literackiego „Prom” i redaktora naczelnego rocznika literackiego „Prom” („Die Fähre”), ukazującego się w językach polskim i niemieckim.

W 1956 roku został członkiem Koła Młodych przy szczecińskim Oddziale Związku Literatów Polskich, a od 1965 roku jest członkiem ZLP. Przez kilka kadencji był członkiem Zarządu Oddziału w Szczecinie, jego sekretarzem, a także prezesem (1990-1993). Obecnie jest prezesem Zarządu Oddziału ZLP w Gorzowie. Honorowy członek Towarzystwa Kultury Teatralnej.

Żonaty z Krystyną Kamińską, dziennikarką i krytykiem teatralnym.

Twórczość literacka

Myśli koślawe I.K. Szmidta w październikowym numerze „Głosu Żaków” (Szczecin 1958)

Pierwsze próby poetyckie podjął jeszcze jako licealista, działając w Kole Młodych przy Związku Literatów Polskich w Łodzi. Liczne wiersze, opowiadania, reportaże, felietony, scenariusze, recenzje literackie, teatralne i plastyczne zamieszczał na łamach „Głosu Szczecińskiego”, „Spojrzeń”, „Morza i Ziemi”, „Czasu”, „Tygodnika Morskiego”, „Ziemi Gorzowskiej”, „Arsenału Gorzowskiego”, „Pegaza Lubuskiego”, „Promu” („Die Fähre”), „Odgłosów”, „Życia Literackiego”, „Kierunków”, „Sceny”, „Poezji”, „Słowa Powszechnego”, oraz w almanachach i antologiach. Niektóre spośród jego utworów były tłumaczone na języki: angielski, rosyjski, czeski i niemiecki.

Był założycielem i redaktorem naczelnym kilku czasopism o charakterze kulturalno-literackim, m.in. „Arsenału Gorzowskiego” (1994), „Pegaza Lubuskiego” (2003).

Tomiki poezji

Wiersz I.K. Szmidta Zdarzenie z księżycem w pażdziernikowym numerze „Głosu Żaków” (Szczecin 1959)

• 1961 – Kreska na twarzy - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
• 1964 – Człowiek ziemia i morze - Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa
• 1966 – List z zimy - Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa
• 1999 – Spoza milczenia - WAG „Arsenał”, Gorzów Wlkp.
• 2005 – Ludzkie pojęcie
• 2010 – Grzeszne rzemiosło (wiersze miłosne z lat 1955-2009)
• 2015 – Odpowiedź na pytanie Hamleta, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta, Gorzów Wlkp.

Almanachy i antologie

• 1958 – Szczecin literacki - Almanach - ZLP, Szczecin
• 1962 – Poeci pomorscy - Almanach t. I - Wydawnictwo Morskie, Gdańsk
• 1964 – Poeci pomorscy - Almanach t. II - Wydawnictwo Morskie, Gdańsk
• 1970 – Nazywanie ziemi - Ziemia szczecińska w poezji (pod red. Erazma Kuźmy) - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
• 1971 – Spojrzenia i refleksje
• 1972 – Pamięć
• 1974 – Almanach artystyczny - Obecność - Szczecin
• 1979 – Gaismas pilna pilsēta. Ščecinas antologija (antologia pisarzy i poetów szczecińskich w jęz. łotewskim) - Wydawnictwo „Liesma”, Ryga
• 1994 – Wiersze i poematy o Ziemi Szczecińskiej (oprac. Hanna Niedbał) - Książnica Szczecińska, Szczecin
• 2004– Urzeczeni morzem. Leksykon (wspólnie z Krystyną Kamińską) - ZLP, Szczecin
• 2007 – Antologia młodych poetów Ziemi Sulęcińskiej - Smak na wiersz (redakcja tomu) - WAG „Arsenał”, Gorzów
• 2008 – Wsłuchani w kamienie Gorzowa (antologia)
• 2010 – Słowa rodzą wiersz. Antologa X-lecia Poetów Okragłego Stołu (redakcja) - Wyd. Przysrtań, Gorzów

Inne

• 1967 – Blues II, Dedykacja dla samego siebie, Gramatyka, Droga mojego statku, Modus vivendi, Wrzosy, W ogrodzie po deszczu, Groteska II (wiersze), „Vineta” 1967 nr 3, s. 130-134
• 1971 – Mój warsztat teatralny - COK, Warszawa
• 1988 – Zawiodła odwaga (o XXIII Ogólnopolskim Przeglądzie Teatrów Zawodowych Małych Form), „Scena” 1988 nr 7, s. 9-11
• 1989 – Tata ma Fiata (poemat dla dzieci) - KAW, Szczecin
• 2001 – Ilustrowany leksykon plastyki gorzowskiej - WAG „Arsenał”, Gorzów
• 2005 – Słońsk i Müllerose (szkice – wspólnie z Krystyną Kamińską)
• 2005 – Słońsk i okolice (szkice – wspólnie z Krystyną Kamińską)
• 2006 – Byliśmy w teatrze (wspólnie z Krystyną Kamińską) - Biblioteka Pegaza Lubuskiego, t. 8, WAG „Arsenał”, Gorzów
• 2014 – Czerwone korale - wyd. Związek Literatów Polskich Odział w Gorzowie Wlkp.

• 

  (1958)

• 

  (1962)

• 

  (1979)

• 

  (1989)

• 

  (2006)

• 

  (2010)

• 

  (2014)

• 

  (2015)

Artykuły w prasie (wybór)

• 1967 – Nie tylko jubileusz, „Kierunki” 1967 nr 41, s. 6-7
• 1969 – Po sezonie. Sezon teatralny, „Głos Szczeciński” 1969 nr 267, s. 3
• 1970 – Poezja na scenie, „Scena” 1970 nr 6, s. 33-35
• 1971 – Niewiele w tym ogrodzie, „Głos Szczeciński” 1971 nr 40, s. 3
• 1988 – Zawiodła odwaga, „Scena” 1988 nr 7, s. 9-10

Teatr

Stopka redakcyjna „Małej Formy” z karykaturą redaktora naczelnego, Ireneusza Krzysztofa Szmidta - rys. Bogdan Bombolewski

Teatr jest jego pasją. Już w latach 50. zaangażował się w Szczecinie w amatorski i studencki ruch teatralno-artystyczny, którego stał się jednym z filarów. Był współzałożycielem, kierownikiem literackim, aktorem, reżyserem, a także autorem tekstów Akademickiego Teatrzyku Satyrycznego „Skrzat”, „Pinokio”, Teatrzyku na Wielkiej. Z jego inicjatywy powstało Studio Pantomimy Politechniki Szczecińskiej. Był również kierownikiem literackim i artystycznym oraz reżyserem szczecińskich kabaretów „Okaryna”, „Indyk” i „Wyrodek”. Pisał scenariusze, reżyserował przedstawienia i koncerty.

Na początku lat 60. przy Klubie „Kierunki” powołał do życia Grupę Poetycką „Kontrasty”. Założył i kierował także Międzyszkolnym Studiem Małych Form Teatralnych „Zielone Tarcze” (1964) w Szczecinie, przekształconym w latach 70. w Studio „Zet”. Od 1961 roku prowadził także szkolny teatr „Puls” przy Liceum Medycznym w Szczecinie.

W 1967 roku ukończył Studium Teatralne przy Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie (ostatni rok w warszawskiej PWST). Uznawany jest za jednego z najlepszych znawców studenckiego ruchu teatralnego. Wieloletnie doświadczenia zawarł w książce Mój warsztat teatralny i w eseju Nie próbujemy, żeby grać – gramy, żeby próbować. Po wyjeździe do Gorzowa został recenzentem teatralnym „Gazety Nowej”, a później „Ziemi Gorzowskiej”. Jest cenionym wykładowcą na kursach instruktorskich i warsztatach teatralnych. W latach 70. i 80. aktywnie uczestniczył w pracach Zarządu Głównego i Prezydium Towarzystwa Kultury Teatralnej w Warszawie, którego jest honorowym członkiem. Był redaktorem naczelnym „Małej Formy”, gazetki wydawanej podczas XIV Szczecińskiego Tygodnia Teatralnego (1979).

W 1980 roku w Teatrze im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie wyreżyserował sztukę Henryka Bardijewskiego Zacznijcie się śmiać, a w 2000 roku w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Gorzowie wyreżyserował własny dramat Medea, czyli....

Twórczość teatralna (Szczecin)

Tytuł	Autor	Reżyseria	Forma twórczości	Teatr	Data premiery
Bez tytułu	Ireneusz Krzysztof Szmidt, Konstanty Ildefons Gałczyński, Ernest Hemingway, T. Kamiński, Tadeusz Klimowski, Janusz Krzymiński, Jan Maciejowski, Ryszard Reichert, Jan Tesla, Adam Ważyk	Kolektyw	autor tekstów, kierownictwo literackie, obsada aktorska	Akademicki Teatrzyk Satyryczny „Skrzat”	listopad 1956
Karuzela	Ireneusz Krzysztof Szmidt, Marek Hłasko, Tadeusz Klimowski, Michał Rajski, Ryszard Reichert, Z. Staude, S. Sułek, R. Szadej	Kolektyw	autor tekstów, kierownictwo literackie, obsada aktorska	Akademicki Teatrzyk Satyryczny „Skrzat”	3 czerwca 1956
Kapelusze	Ireneusz Krzysztof Szmidt,, Edward Balcerzan, Aleksander Błok, Andrzej Bursa, Ryszard Grabowski, Ryszard Liskowacki, Jan Maciejowski, Sławomir Mrożek, Janusz Pietrzykowski, Tadeusz Śliwiak, Julian Tuwim	Michał Rajski	autor tekstów, kierownictwo literackie, obsada aktorska	Studencki Teatrzyk Satyryczny „Skrzat”	maj 1959
FAMA głosi	Ireneusz Krzysztof Szmidt	Ireneusz Krzysztof Szmidt	scenariusz, reżyseria	Teatrzyk na Wielkiej	1967

Radio (słuchowiska poetyckie)

• 1958 – Wiersze Ireneusza Krzysztofa Szmidta i Józefa Bursewicza - reż. Józef Bursewicz (PR Szczecin, 2 czerwca 1958)
• 1963 – Czas dojrzewania (wiersze Ireneusza Krzysztofa Szmidta, Jolanty Frydrykiewicz, Adolfa Momota, Stanisława Wita Wilińskiego) - reż. Juliusz Burski (PR Szczecin, 10 września 1963)
• 1964 – Nowe wiersze poetów szczecińskich (wiersze Ireneusza Krzysztofa Szmidta, Józefa Bursewicza, Andrzeja Dzierżanowskiego, Eliasza Rajzmana, Heleny Raszki) - reż. Juliusz Burski (PR Szczecin, 26 maja 1964)
• 1985 – Wiersze Ireneusza Krzysztofa Szmidta - reż. Sylwester Woroniecki (PR Szczecin, 1 maja 1985)

Piosenki

• Morska jesień (muz. Zygmunt Rychter) – wyk. Adam Jaskierski
• Pieśń powitalna (muz. Andrzej Januszko) – wyk. zespoły i soliści uczestniczący w VII/XIII Kongresie Związków Zawodowych w Warszawie (1972)
• Ty, piosenka i wiatr (muz. Eugeniusz Kus)

Nagrody i wyróżnienia

• 1957 – I nagroda w I konkursie literackim zorganizowanym przez RO ZSP, redakcję „Głosu Szczecińskiego” i Rozgłośnię Polskiego Radia w Szczecinie za zbiór wierszy Kreska na twarzy
• 1958 – I nagroda na Turnieju Poetyckim „Piwnicy”
• I nagroda w konkursie „Twórcy nauki i kultury na 40-lecie polskiego Szczecina” rozpisanego przez Książnicę Szczecińską i „Głos Szczeciński” za tom wierszy Rzeczy najprostsze
• 1971 – nagroda Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie za popularyzację współczesnej poezji i zasługi w rozwoju amatorskiego ruchu artystycznego
• 2010 – nagroda kulturalna Prezydenta m. Gorzowa za całokształt twórczości
• 2010 – nagroda Marszałka Województwa Lubuskiego
• Dyplom Honorowy Ministra Kultury i Sztuki (dwukrotnie)
• 2015 – Nagroda im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w kategorii „Za upowszechnienie literatury współczesnej”

Odznaczenia

• Srebrny Krzyż Zasługi
• Złoty Krzyż Zasługi
• Krzyż Kawalerskim OOP
• Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego
• Zasłużony Działacz Kultury (dwukrotnie)
• 2009 – Medal „Zasłużony Kultrze Gloria Artis”

Źródła

Bibliografia

• Lesław M. Bartelski, Polscy pisarze współcześni 1939-1991. Leksykon, PWN, Warszawa 1995
• Encyklopedia Szczecina t. II P-Ż (pod red. Tadeusza Białeckiego, autorka hasła Hanna Niedbał), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000
• Maria Kowalewska, Ireneusz Krzysztof Szmidt [w:] Pisarze Pomorza Zachodniego, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1967

Inne

• Strona internetowa Związku Literatów Polskich Oddział w Gorzowie

Autor opracowania: Andrzej Androchowicz