Teatr Mały Zbigniewa Lubasa
Teatr Mały Zbigniewa Lubasa wł. Teatr Mały im. Mariana Buczka (1945-1948) – pierwszy półzawodowy teatr działający w Szczecinie między grudniem 1945 a sierpniem 1948 roku
Spis treści
Historia
Na otwarcie Teatru przygotowano Grube ryby Michała Bałuckiego w reżyserii Jana Czabanowskiego. Premiera odbyła się 26 grudnia 1945 roku przy szczelnie wypełnionej sali. Sztukę wystawiano przez trzy tygodnie przy kompletach widzów na widowni. W okresie od 1945 do 1948 roku zespół Teatru dał 19 premier, w tym 12 sztuk polskich. Początkowo placówka jako teatr prywatny nie była koncesjonowana przez ZASP. Przyznaną w 1947 roku koncesję cofnięto 15 marca 1948 roku w związku z rezygnacją Nuny Młodziejowskiej-Szczurkiewiczowej z funkcji kierownika artystycznego. Po 6 kwietnia 1948 roku teatr zaprzestał działalności. Równocześnie z likwidacją dramatycznego Teatru Małego Zbigniew Lubas rozpoczął starania o utworzenie Teatru Małego (muzycznego), o statusie spółdzielni pracy. Z grupą około 30 artystów zawodowych i amatorów w kwietniu rozpoczął próby Podwójnej buchalterii Emile Bissona i Arnolda Golza. Brak dokumentacji źródłowej nie pozwolił ustalić obsady sztuki. Podwójna buchalteria utrzymała się na afiszu do 18 czerwca 1948 roku i była ostatnią premierą Teatru Małego. W dniu 31 sierpnia 1948 roku Ministerstwo Kultury i Sztuki wykreśliło Teatr Mały z listy teatrów działających w Polsce.
Siedziby Teatru
al. Wojska Polskiego 64
Pierwszą siedzibą Teatru Małego była willa przy alei Wojska Polskiego 64 (późniejsza siedziba Teatru Pleciuga). Willę wybudowano w 1877 roku na zlecenie H. Stoltinga przez firmę E. J. Deckera. Do maja 1945 roku była budynkiem mieszkalnym. Po II wojnie światowej w willi swoją siedzibę miał Komitet Miejski Polskiej Partii Robotniczej. Jesienią 1945 część pomieszczeń na parterze adaptowano na potrzeby Teatru Grażyna. Dwa pokoje z werandą przerobiono na salę teatralną, mieszczącą 250 miejsc. Trzeci pokój o pow. 36 m2 przerobiono na scenę. W czwartym pokoju urządzono garderoby aktorów. Przy przebudowie willi pracowali członkowie zespołu i aktywiści PPR. Radą i pomocą tej amatorskiej grupie budowlanej służył majster murarski, a zarazem miłośnik teatru, p. Hołubek, który przepracował bezinteresownie przy adaptacji pomieszczeń kilkanaście dni.
ul. Korzeniowskiego 3
W 1947 roku Teatr Mały przeniesiono do dawnego arsenału przy ul. Korzeniowskiego 3, zbudowanego w latach 1868-1869. Od 1901 roku gmach wykorzystywany był dla celów przemysłowych m.in. przez Fabrykę Maszyn Rolniczych R. Kaysera. W latach trzydziestych mieściły się tu magazyny i warsztaty zakładów gospodarki komunalnej. Po 1945 roku budynek był siedzibą Zakładu Oczyszczania Miasta. w 1946 roku najwyższą kondygnację przeznaczono na aulę Akademii Handlowej. Tu w 1947 roku znalazł siedzibę Teatr Mały.
Kazimierz Stojanowicz, Mieczysław Michalczyk, Józef Widawski, Zbigniew Lubas (fot. Anatol Weczer)
Maria Goriaczew, Zbigniew Lubas (przy pianinie), Kazimierz Stojanowicz, NN, Mieczysław Michalczyk (fot. Anatol Weczer)
Sezon 1945/46
W sezonie 1945/46 Teatr nie posiadał koncesji ZASP
- Kierownictwo artystyczne - Hanna Rajkowska, Zbigniew Lubas
- Reżyser - Jan Czabanowski
- Dekorator - Mieczysław Michalczyk
- Stolarz - Michał Lozer
- Kasjer - Stanisław Hordliczka
- Bileterzy - Maria Tomaszewska, Stefan Mazur
- Zespół aktorski - Stanisława Balcerakówna, Jan Czabanowski, Kazimierz Fabisiak, Maria Goriaczew, Wiesław Herman, Krystyna Karska, Zbigniew Lubas, Alina Milczarek, Hanna Marcinkiewicz, Andrzej Opaska, Halina Poznańska, Hanna Rajkowska, Kazimierz Stojanowicz, Kazimierz Sułkowski, Karyna Waśkiewicz, Bogdan Zieliński
Repertuar
| Tytuł | Autor | Reżyser | Scenograf | Data premiery |
|---|---|---|---|---|
| Grube ryby | Michał Bałucki | Jan Czabanowski | Mieczysław Michalczyk (dekoracje) | 26 grudnia 1945 |
| Kobieta, wino, dancing | Stefan Kiedrzyński | Jan Czabanowski | Mieczysław Michalczyk (dekoracje) | 21 stycznia 1946 |
| Majster i czeladnik | Józef Korzeniowski | Hanna Rajkowska | Mieczysław Michalczyk | 21 lutego 1946 |
| 2+2=5? Śmiech to zdrowie (rewia) | program składany | Jan Czabanowski | 21 marca 1946 | |
| Walący się dom | Maria Morozowicz-Szczepkowska | Jan Czabanowski | Mieczysław Michalczyk | 11 maja 1946 |
| Gdzie diabeł nie może | Roman Niewiarowicz | Jan Czabanowski | Mieczysław Michalczyk | 6 lipca 1946 |
| Dwadzieścia dni kozy | Maurice Hennequin | Jan Czabanowski | Mieczysław Michalczyk | 7 września 1946 |
Zbigniew Lubas (po lewej) i Mieczysław Michalczyk - Teatr Mały w Szczecinie 1945 (fot. Anatol Weczer)
Afisz teatralny (ze zbiorów Archiwum Państwowego w Szczecinie)
Wycinek z „Kuriera Szczecińskiego” z dn. 1 stycznia 1946 roku (fot. Anatol Weczer)
Sezon 1946/47
W sezonie 1946/47 Teatr nie posiadał koncesji ZASP
- Kierownik Teatru - Zbigniew Lubas
- Kierownik artystyczny - Hanna Rajkowska
- Reżyser - Jan Czabanowski
- Scenografowie - Mieczysław Michalczyk, Tadeusz Rajkowski
Repertuar
| Tytuł | Autor | Reżyser | Scenograf | Data premiery |
|---|---|---|---|---|
| Ich dwóch | Roman Niewiarowicz | Jan Czabanowski | Mieczysław Michalczyk | 26 października 1946 |
| Radcy pana radcy | Michał Bałucki | Jan Czabanowski | Mieczysław Michalczyk | 25 grudnia 1946 |
| Tancerka Rosita | Arnold i Bach | Jan Czabanowski | Mieczysław Michalczyk | styczeń 1947 |
| Produkcja pana Brandta | Jan Rojewski | Jan Czabanowski | Mieczysław Michalczyk | 4 marca 1947 |
| R.H. Inżynier | Bruno Winawer | Jan Czabanowski | Mieczysław Michalczyk | kwiecień 1947 |
| Śluby panieńskie | Aleksander Fredro | Zespół | Mieczysław Michalczyk | maj 1947 |
| Ciotka Karola | Tomash Brandon | Jan Czabanowski | Tadeusz Rajkowski | czerwiec 1947 |
Sezon 1947/48
Koncesja ZASP do 15 marca 1948
- Kierownik artystyczny Teatru - Nuna Młodziejowska-Szczurkiewiczowa
- Dyrektor administracyjny - Zbigniew Lubas
- Kierownik literacki - Maria Boniecka
- Reżyser - Nuna Młodziejowska-Szczurkiewiczowa
- Scenograf - Henryk Boehlke
Repertuar
| Tytuł | Autor | Reżyser | Scenograf | Data premiery |
|---|---|---|---|---|
| Panna mężatka | Józef Korzeniowski | Nuna Młodziejowska-Szczurkiewiczowa | Henryk Boehlke | październik 1947 |
| Matura | Laszlo Fodor | Nuna Młodziejowska-Szczurkiewiczowa | Henryk Boehlke | listopad 1947 |
| Człowiek, który szukał śmierci | Viktor Eftimiu | Nuna Młodziejowska-Szczurkiewiczowa | Henryk Boehlke | luty 1948 |
| Pensjonat we dworze | Stefan Kiedrzyński | Nuna Młodziejowska-Szczurkiewiczowa | Henryk Boehlke | luty 1948 |
O Teatrze pisano
- (...) Tak się złożyło, że organizatorem pierwszego szczecińskiego teatru był Komitet Miejski PPR, który oddał do jego dyspozycji swą małą salkę przy Alei Wojska Polskiego. Tu właśnie odbyło się 26 grudnia pierwsze przedstawienie „Grubych ryb”, z udziałem Rajkowskiej, Czabanowskiego i Lubasa. Zresztą mała ta salka miała już artystyczne tradycje, gdyż miesiąc wcześniej odbył się w niej pierwszy szczeciński wieczór wokalno-muzyczny. (Piotr Zaremba, Pierwszy szczeciński rok 1945, s. 272-273)
Źródła
Bibliografia
- Władysław Daniszewski, Szczecińskie teatry dramatyczne w: Teatry dramatyczne w Szczecinie (pod red. Danuty Piotrowskiej), Wyd. Artystyczno-Graficzne RSW „Prasa”, Poznań 1965
- Ryszard Markow, Teatr Mały w Szczecinie (1945-1948), „Przegląd Zachodniopomorski” 1980 nr XXIV/1
- Piotr Zaremba, Pierwszy szczeciński rok 1945, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1966
Inne
- Materiały i fotografie ze zbiorów Andrzeja Androchowicza
- Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
